Tiêu chuẩn ISO 9001:2000 và tiêu chuẩn ISO 9001:2015 là hai trong số 5 phiên bản của tiêu chuẩn ISO 9001 về những yêu cầu đối với Hệ thống quản lý chất lượng dành cho các tổ chức, doanh nghiệp. Hai phiên bản này có sự thay đổi về nội dung như thế nào?
>>> Xem thêm
♦ Nguyên tắc soạn thảo quy trình tại doanh nghiệp theo tiêu chuẩn ISO 9001 2000
♦ Mô hình ISO 9001 2000 2008 và thay đổi trong phiên bản 2005
Tiêu chuẩn ISO 9001:2000
Tiến trình ra đời của 5 phiên bản thuộc tiêu chuẩn ISO 9001
Tiêu chuẩn ISO 9001 nằm trong bộ tiêu chuẩn ISO 9000 được xuất bản bởi Tổ chức ISO – International Organization for Standardization – Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế. các tiêu chuẩn do tổ chức ISO ban hành có hiệu lực trên toàn thế giới thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau như sản phẩm, sản xuất, an toàn thực phẩm, công nghệ…
Tiêu chuẩn ISO 9000 là tiêu chuẩn về hệ thống quản lý chất lượng được ban hành lần đầu vào năm 1987. Tiêu chuẩn này đưa ra những yêu cầu để áp dụng vào hệ thống quản lý chất lượng cho các tổ chức, doanh nghiệp với mục đích nâng cao sự thỏa mãn của khách hàng, đáp ứng được yêu cầu của khách hàng và yêu cầu chế định được áp dụng.
Mục đích của tiêu chuẩn ISO 9001 không hề thay đổi dù đã có đến 5 phiên bản ra đời. Sự thay đổi chủ yếu thông qua nội dung để phù hợp với thời đại. Cụ thể năm phiên bản bao gồm:
- Tiêu chuẩn ISO 9001:1987 – Hệ thống quản lý chất lượng – Mô hình đảm bảo chất lượng trong thiết kế/ triển khai, sản xuất, lắp đặt và dịch vụ kỹ thuật.
- Tiêu chuẩn ISO 9001:1994 – Hệ thống quản lý chất lượng – Mô hình đảm bảo chất lượng trong thiết kế/ triển khai, sản xuất, lắp đặt và dịch vụ kỹ thuật thay thế cho tiêu chuẩn ISO 9001:1987.
- Tiêu chuẩn ISO 9001:2000 – Hệ thống quản lý chất lượng – Các yêu cầu thay thế cho tiêu chuẩn ISO 9001:1994.
- Tiêu chuẩn ISO 9001:2008 – Hệ thống quản lý chất lượng – Các yêu cầu thay thế cho tiêu chuẩn ISO 9001:2000.
- Tiêu chuẩn ISO 9001:2015 – Hệ thống quản lý chất lượng – Các yêu cầu thay thế cho tiêu chuẩn ISO 9001:2008. Đây là phiên bản mới nhất và đang được áp dụng trên toàn thế giới.
Thay đổi cơ bản về cấu trúc nội dung của phiên bản 2015
Tiêu chuẩn chất lượng ISO 9001:2000 cũng như phiên bản sau đó là tiêu chuẩn ISO 9001:2008 được xây dựng theo cấu trúc với 8 phần. Trong đó 3 phần đầu tiên bao gồm Phạm vi áp dụng; Tài liệu viện dẫn; Thuật ngữ và định nghĩa là 3 điều khoản giới thiệu chung về tiêu chuẩn ISO 9001.
Tương tự phiên bản 2015 cũng có 3 điều khoản đầu tiên giới thiệu chung. Nội dung tuy có phần thay đổi nhưng cấu trúc cho phần giới thiệu vẫn như vậy. Ngược lại phần nội dung chính về hệ thống quản lý chất lượng lại có sự thay đổi khá lớn.
Tiêu chuẩn ISO 9001:2000 và phiên bản 2008 đều sử dụng cấu trúc bao gồm 5 điều khoản cho phần nội dung về hệ thống quản lý chất lượng tương ứng lần lượt là: Hệ thống quản lý chất lượng; Trách nhiệm của lãnh đạo; Quản lý nguồn lực; Tạo sản phẩm; Đo lường, phân tích và cải tiến. Trong khi đó cấu trúc của tiêu chuẩn ISO 9001:2015 lại được xây dựng theo sao chu trình PDCA – Plan Do Check Act tương ứng như sau:
- Plan bao gồm từ điều khoản 4 đến điều khoản 7: Bối cảnh của tổ chức; Sự lãnh đạo; Hoạch định; Hỗ trợ.
- Do là điều khoản 8 – Vận hành.
- Check là điều khoản 9 – Đánh giá hoạt động.
- Act là điều khoản 10 – Cải tiến.
Chu trình PDCA được xây dựng theo kiểu khép kín với yêu cầu bao quát là điều khoản 4 – Bối cảnh của tổ chức bao gồm 4 phần chính là Hiểu biết về bối cảnh; Các bên quan tâm; Phạm vi; Hệ thống quản lý chất lượng. Trung tâm của chu trình là điều khoản 5 – Sự lãnh đạo. Các điều khoản còn lại mang tính chất hỗ trợ và xây dựng mô hình.
Sự thay đổi về nội dung trong tiêu chuẩn ISO 9001:2015
Cấu trúc của tiêu chuẩn ISO 9001:2000 và phiên bản mới nhất 2015 đã cho thấy sự thay đổi rõ rệt về mặt nội dung. Theo đó phiên bản 2015 với cấu trúc 10 điều khoản được xây dựng dựa trên cấu trúc HLS – High Level Structure – cấu trúc cấp cao đang được áp dụng cho hàng loạt tiêu chuẩn ISO như ISO 9000, ISO 14001, ISO 45001…
Việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 9001 theo cấu trúc mới đem đến 2 lợi ích thiết thực. Đầu tiên là các thuật ngữ, định nghĩa cũng như cấu trúc có thể áp dụng cho tất cả tiêu chuẩn ISO. Thứ hai là những tiêu chuẩn này sẽ đồng nhất và có thể tích hợp với nhau khi cùng áp dụng, triển khai và chứng nhận.
Thay đổi về yêu cầu sổ tay chất lượng
Thay đổi đầu tiên dễ nhận thấy nhất trong tiêu chuẩn ISO 9001:2015 nằm ở sổ tay chất lượng. Các phiên bản trước đó bao gồm cả tiêu chuẩn ISO 9001:2000 đều yêu cầu bắt buộc đối với sổ tay chất lượng. Theo đó tổ chức, doanh nghiệp bắt buộc phải lập và duy trì sổ tay chất lượng bao gồm:
- Phạm vi của hệ thống quản lý chất lượng;
- Các thủ tục dưới dạng văn bản được thiết lập cho hệ thống quản lý chất lượng hoặc viện dẫn đến hệ thống quản lý chất lượng;
- Mô tả sự tương tác giữa những quá trình thuộc hệ thống quản lý chất lượng.
Tiêu chuẩn ISO 9001:2015 không còn quy định bắt buộc đối với sổ tay chất lượng. Tuy nhiên sổ tay chất lượng vẫn là tài liệu cần thiết đối với tổ chức, doanh nghiệp và được sử dụng như mục lục bao quát cho hệ thống quản lý chất lượng.
Những điều khoản loại trừ
Tiêu chuẩn ISO 9001:2015 cho phép doanh nghiệp có thể loại trừ bất cứ điều gì trong trường hợp chứng minh được những điều đó không ảnh hưởng đến quá trình cung cấp sản phẩm phù hợp theo yêu cầu của khách hàng.
7 nguyên tắc quản lý chất lượng
Tiêu chuẩn ISO 9001:2000 sử dụng nguyên tắc tiếp cận theo hệ thống quản lý chất lượng. Tuy nhiên nguyên tắc này không còn có hiệu lực khi áp dụng vào phiên bản 2015 mà thay thế bằng tiếp cận theo quá trình. Các tổ chức, doanh nghiệp sẽ áp dụng 7 nguyên tắc quản lý chất lượng, thay đổi nguyên tắc Hợp tác cùng có lợi với nhà cung cấp thành nguyên tắc Quản lý các mối quan hệ.
Thay đổi trong điều khoản bối cảnh của tổ chức
Phiên bản ISO 9001:2015 yêu cầu tổ chức, doanh nghiệp phải xác định bối cảnh bên ngoài cũng như bên trong của mình đồng thời xác định được nhu cầu của những bên quan tâm. Thông qua đó doanh nghiệp sẽ xác định được điểm yếu, điểm mạnh, cơ hội phát triển và rủi ro có thể xảy ra ảnh hưởng đến hoạt động của mình.
Thay đổi trong điều khoản vai trò lãnh đạo
Điều khoản vai trò lãnh đạo trong tiêu chuẩn ISO 9001:2015 được yêu cầu cao hơn bao gồm một số thay đổi như sau:
- Loại bỏ vị trí đại diện lãnh đạo và yêu cầu lãnh đạo không được quản lý gián tiếp thông qua một đại diện lãnh đạo.
- Lãnh đạo phải chịu trách nhiệm cao nhất đối với hiệu lực của hệ thống quản lý chất lượng.
- Lãnh đạo phải tham gia, đưa ra chỉ đạo và hỗ trợ các cá nhân đóng góp vào hoạt động hiệu quả của hệ thống quản lý chất lượng.
- Lãnh đạo phải có hoạt động thúc đẩy sử dụng cách tiếp cận các quá trình cũng như tư duy dựa trên rủi ro.
6 bước quản lý rủi ro doanh nghiệp
Phiên bản 2015 có thay đổi so với tiêu chuẩn ISO 9001:2000 ở 6 bước quản lý rủi ro doanh nghiệp bao gồm xác định giới hạn rủi ro; nhận diện rủi ro; đánh giá rủi ro; ứng phó rủi ro; kiểm soát rủi ro; giám sát và báo cáo. Việc áp dụng sau bước quản lý này giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong quá trình xác định cũng như giải quyết rủi ro.
Mọi thắc mắc quý vị có thể gửi tới Văn phòng chứng nhận kiểm soát chất lượng ISO Quốc tế hoặc liên hệ qua hotline 090 806 0060 để được giải đáp chi tiết nhé.
